Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, “‘Sadece para siyaseti üzerinden enflasyon inmez’ diyorlar. İneceğini kim söylüyor ki? Ne vakit bunu tez ettik? Eleştirenler ya bizi duymuyorlar, hürmet duyuyoruz, duymaları için de zati bu fırsatı kaçırmak istemedim ya da nitekim makus niyetliler” dedi.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Orman Genel Müdürlüğü konut sahipliğinde düzenlenen 4’üncü Tarım Şurası Tarım İktisadı Atölyesi programına katıldı. T

Programda bir açılış konuşması gerçekleştiren Bakan Şimşek, ekonomide tarımın bir stratejik bölüm olduğunu ve en çok değer verdikleri bölümlerin başında geldiğini lisana getirdi. Türkiye iktisadında tarımın hissesinin yüzde 5,6 olduğunu söyleyen Şimşek, tarımdaki istihdama da dikkati çekti. Şimşek, ziraî verimlilik konusunda ise gelişmekte olan ülkeler ortasında Türkiye’nin epey yüksek bir noktada olduğuna dikkati çekerek, “Tarım eserlerinde biz net ihracatçıyız. Yani ihracatımızla ithalatımız ortasında arasında gerçekten öteki birçok dala oranla hayli düzgün bir pozisyondayız. Net dış ticaret fazlası derdiğimiz çok az bölümlerden bir tanesi” diye konuştu.

“2025 yılında 706 milyar liralık bir dayanaktan bahsediyoruz”

Tarım dalına çok kıymetli direkt ve dolaylı takviyeler sağlandığını söyleyen Şimşek, “Destekleri yalnızca direkt takviye olarak göremeyiz. Bizim sağladığımız çok önemli direkt dolaylı ve finansman dayanaklarımız var. Bu takviyelerin tamamına bakacak olursak burada 2025 yılında 706 milyar liralık bir dayanaktan bahsediyoruz. Bu da ulusal gelire oran olarak yüzde 1,15’e tekabül ediyor. Genelde bütçenin de üzerine çıkıyoruz. Tarım kesimine sağlanan toplam dayanakların gayri safi bütçe hasılasına bakacak olursanız ki dediğim üzere burada bütün dayanaklar kelam konusu yüzde 1’in epey üzerinde” dedi.

Çiftçilere sağlanan sübvansiyonlu kredi programının 2004’te başladığını anımsatan Şimşek, “Bizim yaptığımız hesaplara nazaran kullanılan kredilerin faizinin yüzde 70’ini Hazine olarak biz destekliyoruz, biz ödüyoruz. 2024’te 87,5 milyar liralık faiz sübvansiyonu bütçelenmiş. Bu sene 160 milyar liralık ödenek kelam konusu” diye ekledi.

“Türkiye’nin büyüme noktasında potansiyeli hala yüksek”

Şimşek, dünyanın ‘yüksek borçluluk’ ile karşı karşıya olduğuna işaret ederek, dünyanın borcunun ulusal gelire oranının 2000’li yıllarda yüzde 230 olduğunu, bu oranın bugün yüzde 328’e çıktığını söyledi. Bu sayının yüksek olduğuna dikkati çeken Şimşek, gelişmekte olan ülkelerde bu oranın yüzde 245 olarak hesaplandığını kelamlarına ekledi.

Türkiye’de ise hane halkı, şirketler, finans bölümleri ve devletin toplam borcunun brüt olarak ulusal gelire oranının yüzde 93 olduğunu belirten Şimşek, “Türkiye burada avantajlı. Bizim büyüme noktasında potansiyelimizin hala yüksek olduğunu tabir etmek istiyorum” dedi.

“Kısa vadede yapmamız gereken, dış borcu aşağı bir trendde tutacak sürdürülebilir cari açık”

Şimşek, iktisat programının maksadının sürdürülebilir yüksek büyüme olduğunu belirterek, “Buna ulaşmak için makro bazda başarmamız gereken başka maksatlar var. Bunlar fiyat istikrarı, yani enflasyonun düşük tek haneye indirilmesi. İkincisi mali disiplin, yani bütçe kaynaklarını gerçek alanlara yönlendireceğiz. Üçüncü önceliğimiz sürdürülebilir cari açık. Kısa vadede yapmamız gereken, bilhassa dış borcun ulusal gelire oranını artırmayacak, dış borcu aşağı bir trendde tutacak sürdürülebilir cari açık. Bütün bu kazanımları kalıcı hale getirecek yapısal dönüşüm, yani verimlilik ve rekabet gücünü içeren bir yapısal dönüşüm programı” açıklamasında bulundu.

Türkiye’nin, karşı karşıya olduğu enflasyon problemini geçen yılın birinci yarısında denetim altına aldığını bildiren Şimşek, ikinci yarıdan itibaren dezenflasyon periyoduna geçildiğini de kaydetti.

“Program uygulamaya konulmasaydı, bu durum enflasyonu nerelere götürürdü tahlili gerekiyor”

Şimşek, Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat sarsıntılarının yaralarının sarılması için 75-80 milyar dolar harcandığını hatırlatarak, “Biz bütçe açığını denetim altına almasaydık ve bütçe açığı parasallaşsaydı, yani bir ölçü para basılıp finanse edilseydi enflasyonun ne olacağını sağduyulu insanların tahliline bırakıyorum. Ayrıyeten 2023 yılı ortalarında 55-60 milyar dolar civarında bir cari açık, rezervlerde yetersizlik ve önemli bir kur muhafazalı mevduat sıkıntısıyla karşı karşıyaydık. Bu program uygulamaya konulmasaydı, bu durum enflasyonu nerelere götürürdü tahlili gerekiyor” diye konuştu.

“Enflasyon oranlarını 2027’de net formda tek haneye indirme maksadımız var”

Ekonominin güzelleşme sürecinde olduğuna dikkati çeken Şimşek, şu tabirlere yer verdi:

“Son yaşanan piyasalardaki çalkantıların kalıcı bir tesir yapacağını düşünmüyorum zira finansal koşullardaki sıkılaşma dezenflasyonisttir. Liradaki yüzde 3,5 civarındaki paha kaybının çok hudutlu tesiri nisan ayında olabilir lakin orta vadeli bunlar dezenflasyonistir. Şu an temel malların enflasyonu yüzde 20’nin altına, mal enflasyonu yüzde 30 civarına düştü. Manşet enflasyon yüzde 38. Kiralarda yüzde 25 üst limiti kaldırdık, eğitimde rastgele bir müdahalemiz kelam konusu değil. Bunların geçmişten gelen yansımaları var fakat enflasyon düşüyor, düşmeye de devam edecek zira bu bizim en büyük önceliğimiz. Programımızda, yüzde 64-65 civarı olan 2022-2023 enflasyon oranlarını 2027’de net halde tek haneye indirme gayemiz var.”

Bugüne kadar kamunun belirlediği fiyatları enflasyon maksadının altında yahut yakınında tuttuklarını vurgulayan Şimşek, konut, besin ve güç arzını öncelikle ele aldıklarını lisana getirdi.

“Büyümede öngördüğümüzden daha fazla yavaşlama olabilir”

Şimşek, bütçe açığını bu yıl düşürmeyi hedeflediklerini işaret ederek, “Büyümede öngördüğümüzden daha fazla yavaşlama olabilir. Bu bütçe performansını sınırlayabilir lakin bizim zati bütçe açığını düşürmekten gayemiz Merkez Bankasının elini güçlendirmek ve enflasyonu aşağı çekmekti. Şayet enflasyon finansal kuralların sıkılaşması ve büyümenin bir ölçü yavaşlaması nedeniyle aslında düşecekse bütçe açığının göreli olarak yahut amacımıza oranla gelir ayağındaki performans zafiyeti yönetilebilir, anlatılabilir bir zafiyettir ancak bunlar için de şimdi çok erken” diye kaydetti.

“Eleştirenler ya bizi duymuyor ya da makus niyetliler”

Bütçede disiplinin kritik bir alan olduğuna da dikkati çeken Bakan Şimşek bu konuyu makro olarak ele aldıklarını tabir etti. Şimşek, “Biz bazen 30 bin fitten bakıyoruz aşağıya, bazen 60 bin fitten. Öngörülemeyen sarsıntı ve faiz ödemeleri hariç, 2014-2023 devrine bakalım. TBMM tarafından onaylanan bütçe 100 lira iken her sene ortalama 109,1 lira harcanmış. Yani bütçenin üzerinde yüzde 9’luk bir sapma kelam konusu. Geçen sene sapma var mı? Yok. 100 liralık bütçenin 96,7 lirası harcanmış. Artık hasebiyle burada ‘Hani nerede disiplin, nerede tasarruf?’ diye soruyorsanız, toplam tasarruf bu kolay hesapla 1,2 trilyon lira. Biz bu mevzuda samimiyiz, ciddiyiz ve ortada net bir performans var. Bizim arz taraflı önlemleri artık eleştiriyorlar. ‘Sadece para siyaseti üzerinden enflasyon inmez’ diyorlar. İneceğini kim söylüyor ki? Ne vakit bunu sav ettik? Biz aslında başından beri diyoruz ki bir taraftan doğal ki büyümede bir dengelenme, çok bir ısınma varsa onun denetim altına alınması lazım öteki taraftan da yatırım, istihdam, üretim ve ihracat üzerinden büyümenin devamı ve bilhassa de konut, besin ve yenilenebilir güç arzı noktasında önceliklendirme lazım. Eleştirenler ya bizi duymuyorlar, hürmet duyuyoruz, duymaları için de esasen bu fırsatı kaçırmak istemedim ya da nitekim makûs niyetliler” dedi.

“Hedef yönetilebilir cari açık”

Şimşek, programın en kıymetli boyutlarından birinin besin arzı olduğunu söyleyerek, sulama ve toplulaştırma yatırımların hızlandırılması, besin arz zinciri ve lojistiğin aktifleştirilmesi ve organize tarım bölgelerinin geliştirilmesi mevzularının en büyük öncelikleri olduğunu lisana getirdi.

“Petrol fiyatları bu düzeylerde kalırsa Türkiye’nin cari açık manasında bu sene bir sorunu olmayacak”

Program sayesinde cari açığı ocak prestijiyle 55,5 milyar dolardan 11,5 milyar dolara, ulusal gelire oran olarak yüzde 5,4’ten yüzde 0,9’a düşürdüklerini vurgulayan Şimşek, “Biz bu sene cari açığın bir ölçü artmasını bekliyoruz lakin petrol fiyatları dünyadaki son gelişmelerden ötürü çöktü. Şayet petrol fiyatları bu düzeylerde kalırsa Türkiye’nin cari açık manasında bu sene bir sorunu olmayacak. Esasen beklemiyoruz, yönetilebilir bir cari açık hedefliyoruz. Türkiye sahiden bu devirde petrol, doğal gaz fiyatlarındaki düşüşten en fazla olumlu etkilenecek ülkelerin başında geliyor” sözlerine yer verdi.

“Programın en büyük gayelerinden biri kısa vadede enflasyonu düşürürken büyüme istikrarını yürütmek”

Türkiye’nin brüt dış finansman gereksiniminin da süratli bir biçimde azaldığını söyleyen Şimşek, “Büyümede bir dengelenme var. 2023’te Türkiye yüzde 5 civarı büyürken net ihracatın katkısı eksi 3 puan fakat iç talebin katkısı 8. Bu, şu demek, kapalı bir iktisat olsaydık yüzde 8’in üzerinde büyüyor olacaktık lakin bu çeşitten yüksek süratli büyüme beraberinde cari açık ve enflasyon getiriyor. Zati bundan ötürü da değerli gayelerimizden biri büyümeyi kısa-orta vadede daha sürdürülebilir, istikrarlı hale getirmek, sonra yüksek sürdürülebilir büyümenin temellerini oluşturmak. Şu anda bu programın en büyük hedeflerinden biri kısa vadede enflasyonu düşürürken bu dengeyi yürütmek, sonrasında da yüksek büyümeye temel oluşturmak” halinde konuştu.

Şimşek, istihdam piyasasında şu an epeyce yeterli bir noktada olduklarını lisana getirerek, 2024 yılında 1 milyona yakın net yeni istihdam oluşturduklarını söyledi. İşsizlik oranlarının süratle düştüğüne dikkati çeken Şimşek, erkekler için işsizlik oranının tarihin en düşük seviyesinde olduğunu, bayanlarda işsizliğin de süratle düştüğünü kaydetti.

“Rezervler, iç ve dış şoklara karşı bir tampondur”

Program sayesinde iktisadın iç ve dış şoklara karşı dayanıklılığını artırdıklarına işaret eden Şimşek, “Ülkenin önemli rezerv birikimi oldu. Eleştiriyorlar, ‘Rezervleri niçin kullanıyorsunuz?’ diye. Rezervler, iç ve dış şoklara karşı bir tampondur, doğal ki kullanılmak üzere biriktirilir. Şu anda Türkiye’nin rezerv konumu IMF’nin tarifine nazaran ki en geniş tariftir bu, ‘bir’dir. ‘Bir’ demek, rezerv yeterliliği sağlanmış durumda demektir ki bu mart sonu verisidir” değerlendirmesinde bulundu.

Şimşek, Kur Muhafazalı Mevduat’ın (KKM) da Türkiye için kıymetli bir yükümlülük olduğunu vurgulayarak, bunu azaltmanın Türkiye’ye ait belirsizlikleri azaltmak manasına geldiğini, orada da tepe kıymeti 144 milyar dolar civarındayken bugün bunu 22 milyar doların altına düşürdüklerini bildirdi.

ABD’nin son 3-4 günde dış ticaretteki korumacılık önlemlerini açıklamasıyla birçok ülkenin kredi risk priminin (CDS) Türkiye’den çok daha fazla arttığını söylen Şimşek, mayıs 2023-Nisan 2025 devrinde Türkiye’nin CDS’si 356 baz puan düşerken misal ülkelerin ise 7 baz puan düştüğünü kaydetti. Şimşek, “Bu, bize misal ülkelere nazaran çok güzel bir performans ortaya koyduk demektir” dedi.

“Yeşil dönüşüm bizim için bir moda değil, bir zorunluluktur”

Şimşek, dünyadaki büyük değişimleri görerek programı ona nazaran dizayn ettikleri bilgisini vererek, en değerli başlıklardan birinin “aktif sanayi politikası” olduğunu belirtti. Endüstrinin kendileri için tarım üzere stratejik ve öncelikli olduğunu vurgulayan Şimşek, “Sanayide katma kıymet zincirinde üst çıkmak, daha yüksek teknoloji, orta yüksek teknoloji bizim için şu anda en kritik alandır. Çok güçlü dayanaklar veriyoruz, vereceğiz. Öteki yapısal ıslahatlar beşere yatırımdır. Yatırım ortamının güzelleştirilmesi, sermaye piyasalarının derinleştirilmesidir. Islahat süreklilik arz eder. Emelimiz verimliliği, rekabet gücünü artırmak. Yeşil dönüşüm bizim için bir moda değil, bir zorunluluktur” değerlendirmesinde bulundu.

“Enerjide dışa bağımlılığımız önümüzdeki yıllarda süratle düşecek”

Türkiye’nin son 22-23 yılda 1 trilyon dolara yakın parayı petrol, doğal gaz ve türevlerinin ithalatına ödediğini anımsatan Şimşek, “Türkiye’nin borcu yarım trilyon doları geçti diyorlar. Türkiye’nin bu devirde yalnızca doğal gaza ödediği fatura 1 trilyon dolar civarı. Burada yeşil dönüşümü sağlayarak biz kalıcı bir biçimde Türkiye’nin istikrarlarını güzelleştireceğiz. Türkiye son yıllarda yeniden çok kıymetli petrol üretimi ve doğal gaz üretimi konusunda büyük yatırımlara, büyük atılımlara girdi. Bunun sayesinde bizim güçte dışa bağımlılığımız önümüzdeki yıllarda süratle düşecek. Hasebiyle Türkiye’nin geleceğine ait tarım, güç dahil olmak üzere hiç karamsarlığa yer yoktur. Doğal ki dünya piyasalarında ve Türkiye’de iniş çıkışlar olacak. Bu işin tabiatıdır. Değerli olan dalga uzunluklarını yönetebilmektir. Ve yönettiğimiz kanısındayım.” sözlerini kullandı.

“Dijital altyapıda önümüzdeki 1-2 yıl içinde çok büyük atılımlar içinde olacağız”

Türkiye’nin global inovasyon liginde kişi başı gelire oranla üst-orta gelirli ülkeler ortasında dünyanın en yenilikçi üçüncü ülkesi olduğu bilgisini veren Şimşek, kelamlarına şu halde devam etti:

“Dijital altyapıda önümüzdeki 1-2 yıl içinde çok büyük atılımlar içinde olacağız. Fiber optik kapasitesinin genişletilmesi için yatırım yapılacak, 5G’ye yatırım yapılıyor. Büyük data merkezleri konusunda önemli müzakereler, önemli yatırım konuları var. Ulusal GPS’in oluşturulmasından nükleer güç yatırımları, beşeri sermaye, düzenleyici ekosistem, yerli büyük lisan modelleri bütün bu alanlarda çalışmalar yapılıyor. Türkiye bütün bu bahislerde kendine misal ülkelerin hayli önünde.”