Geride bıraktığımız hafta, global mali piyasalar, tarife savaşlarının gölgesinde adeta likidasyon eğilimine sahne oldu. Teknoloji paylarının süreç gördüğü Nasdaq 100 endeksi, Perşembe günü %5,5 gerilemesi arkasında Cuma günü de %6 gerileyerek (Mart 2020’den bu yana en sert düşüş) doruktan %20’den fazla düşmek suretiyle resmen ayı piyasasına girdi. ABD borsalarında Şubat 19’dan bu yana toplamda 11 trilyon dolar büyüklüğünde bir paha silindi. Ekonomik büyüme ve şirket kârlılık beklentileri aşağı taraflı revize edilirken, JPMorgan analistleri global resesyon mümkünlüğünü %40’tan %60’a yükseltti.

Bu cins sert düşüşler en son Lehman Brothers çöküşünde (2008) ve pandemide (2020) yıllarında görülmüştü.

Bu gelişme, piyasalardaki karamsarlığın derinleştiğini ve ekonomik çalkantı riskinin artık daha ciddiye alındığını gösteriyor. Karamsarlığın çarpıcı bir göstergesi olan Cboe Volatilite Endeksi (VIX), Nisan 2020’den bu yana en yüksek düzeyine ulaşarak piyasalarda belirsizlik ve kaygının tepeye tırmandığını ortaya koyuyor. En büyük 500 şirketin süreç gördüğü S&P500 endeksi yalnızca iki günde %10’dan fazla paha kaybederek tarih boyunca yedinci defa bu tıp bir çöküş yaşadı. Bu tıp sert düşüşler en son Lehman Brothers çöküşünde (2008) ve pandemide (2020) yıllarında görülmüştü. Yatırımcı hassaslığını ölçen Dehşet ve Açgözlülük Endeksi çok dehşet düzeyine gerilerken, global belirsizlik endeksi de pandemi devrinin de üzerine çıktı.

Altındaki satışlar süreksiz olabilir

Hisse senedi piyasalarında yaşanan sert düşüşler, değerli madenleri baskı altına alırken, her gün yeni rekorlar kırmasına alıştığımız altın haftanın son iş gününde %2,5 düşerek Kasım ayından bu yana en büyük kaybını yaşadı. Satış baskısı o kadar güçlü bir formda yaşandı ki, yatırımcılar zarardaki durumlarına karşı kârdaki durumlarını da satmaya başladı. Gümüş son üç ayda biriken kazanımlar sırf iki günde silerek %14’e yakın geriledi. Fakat buna karşın, fiziki altın ve gümüş talebinin durmadığını görüyoruz. COMEX (New York merkezli emtia borsası) üzerindeki fiziki altın stoku rekor kırarken, fiziki gümüş biriktirme de inanılmaz düzeylere çıkmış durumda! Daha kolay bir anlatımla, piyasada satış dalgası inançlı liman altına da sıçramış olsa bile, yatırımcılar fiziki altın ve gümüş toplamaya sürat kesmeden devam ediyor. Bu da yatırımcıların uzun vadeli risklere karşı korunma maksatlı konum aldığını gösteriyor.

Fed devreye girip dünyayı kurtarabilir mi?

Türbülans boyutuna ulaşan satış baskısı sonrası piyasalar FED’in bir noktada devreye gireceğini önemli bir formda fiyatlamaya başladı. Şöyle ki, kısa bir mühlet evvel faiz indirimi beklemeyenlerin sayısı önemli boyutlara ulaşırken, gelinen noktada piyasalar uçtan uca savrularak yılın geriye kalan kısmında dört kere toplam 100 baz puan indirim fiyatlamaya başladı. Bu gelişmelerin müsebbibi de Trump siyasetleri ve beraberinde yaşanan büyük belirsizlik olduğunu not etmek gerekiyor. Trump, FED başkanı Powell’a çağrı yaparak faiz indirmesi için gerçek bir vakit olduğunu söylerken, Lider Powell ise Cuma günü yapmış olduğu açıklamada, Trump idaresinin beklenenden daha yüksek gümrük tarifeleri nedeniyle iktisatta kalıcı enflasyon riskinin arttığını belirtti.

Powell, bu durumun hem enflasyonu yükseltip hem de büyümeyi yavaşlatabileceğini ve FED’in iki temel gayesi olan fiyat istikrarı ile tam istihdamı tehdit ettiğini vurguladı. Bu ortada her ayın birinci cuması açıklanan kritik ABD istihdam raporu yaşanan piyasa çöküşünün gölgesinde kalsa da, sürpriz bir formda beklentilere oranla daha kuvvetli geldi. Tarım dışı bordrolu çalışan sayısı 228bin artarken işsizlik oranı yavaşça artarak %4,2 oldu. Maaş göstergesi ise yıllık bazda iddiaların altında %3,8 olarak gerçekleşti.

Pazartesi tam teşekküllü paniğe sahne oluyor

Yeni gün başlangıcında, Asya cephesinde, likidasyon eğilimi ve panik süreçlerinin sürat kesmeden devam ettiğini görüyoruz. Beyaz Saray’ın gümrük tarifelerinde geri adım atmaması ve ABD Başkanı Trump’ın Çin ile mutabakata yanaşmaması yatırımcı inancını sarstı. Global sakinlik ihtimalinin artmasıyla birlikte gösterge endeks Tokyo borsası %7,5 gerilerken, Hong Kong’un Hang Seng endeksinde kayıp %10’u aştı.

Pasifiğin öteki ucunda, ABD cephesinde ise geçen haftaki tarife açıklamalarının akabinde trilyonlarca dolarlık piyasa pahasının silinmesi ile başlayan iki günlük satış dalgasının devam ettiğini görüyoruz: vadeli süreçlerde S&P500 %3’ün üzerinde düşerken, Nasdaq’da düşüş %4’ü aştı. Gözler ‘kurtarıcı’ olarak FED’i takip etmeye başladı. Üstte da değindiğim üzere, her ne kadar FED Başkanı pek oralı olmasa da, olağan Mayıs ayı FOMC toplantısına yönelik faiz indirimi hız kazanmaya (%56) başlarken, yılın geriye kalanına yönelik faiz indirim beklentileri de yaklaşık beşe yükseldi!

Tahvil ve dövizler

Güvenli limanlara yönelişle ABD tahvil faizleri yaklaşık 10 baz puan gerileyerek %3,90 düzeyine gerilerken, Dolar, İsviçre Frangı, EUR ve YEN karşısında zayıfladı. Brent cinsi ham petrolün varil fiyatı bu sabah %2 daha düşerek 63 dolar düzeyine gerilemek suretiyle pandemi devrinden bu yana en düşük düzeyini test etti. Böylece son dört günlük çöküş yaklaşık %16 oldu!

Okurlarımız petrole yönelik bu yıl hiç olumlu görüş vermediğimiz üzere petrolü beğenmediğimizi de hatırlayacaklardır. İnançlı liman altın sabah birinci süreçlerde 2,975 dolar düzeyine kadar gerilemesinin akabinde 3,030 dolar düzeyine toparlanırken, gümüşün de ons fiyatı benzeri bir formda 28,30 dolar düzeyine kadar gerilemesinin akabinde 30,80 dolar düzeyine kadar yükseldi.

Haftalardır 81bin dolar düzeyini test edip tekrar üste yönelen Bitcoin, yaşanan türbülanstan hissesini alarak 77bin dolar düzeylerine kadar geriledi. Teknik mânâda aşağıda 72bin dolar düzeyine kadar geri çekilme bizler pek de şaşırtmayacaktır. Bir öbür büyük kripto para ünitesi olan Ethereum ise son iki haftada %20’den fazla geriledi.

Dönelim kısaca Türk mali piyasalarına…

Brent cinsi ham petrolün varil fiyatının %13 gerilemesi, net güç ithalatçısı ülkeler için büyük fırsatlar yaratacağını düşünüyoruz. İçinden geçtiğimiz periyodu büyük bir türbülans olarak tanımlasak da, bu karmaşık global ortamda, birtakım gelişmelerin Türkiye için kıymetli fırsatlar da barındırdığını göz arkası etmiyoruz. Mesela, petrol fiyatlarının geldiği düzey, Türkiye’nin güç maliyetlerini düşürerek cari açıkta ve enflasyonla gayrette elini güçlendirebilir.

Yakın etrafımızdaki jeopolitik gelişmelere baktığımızda, KKTC’de başlayan müzakerelerden Suriye ve Ukrayna’nın yine inşasına kadar geniş bir yelpazede Türk müteahhitlerine önemli misyonlar düşmesi bekleniyor. ABD’nin artan askeri harcamaları karşısında Avrupa’nın savunma konusunda Türkiye’ye yönelebileceği bir periyottan geçiyoruz. Bu durum, Türkiye’nin AB sürecinin tekrar canlanmasına da taban hazırlayabilir.

Diğer yandan, ABD ile münasebetlerde müspet bir ivme kelam konusu.

Trump devriyle başlayan ve Sn. Cumhurbaşkanı Erdoğan’la kurulan yakın diyalog sayesinde, Türkiye ABD’ye ihracatta görece düşük tarifelerle daha fazla pazar hissesi elde etme bahtını yakalayabilir. Elbette, son haftalarda yaşanan siyasi gelişmeler olmasaydı, TCMB’nin yıl sonuna kadar her toplantıda faiz indirimine gitmesi ve rezervlerde yaklaşık 32 milyar dolarlık erime yaşanması da pek olası olmayabilirdi. Acele bir halde, iç siyasette tansiyonu düşürmek ve yeni dünya sistemine uygun, rasyonel ve kapsayıcı bir ekonomik kıssa yazmak gerektiğinin altını çizmek isteriz. Türkiye’nin potansiyeli, hakikat yönetildiğinde bölgesel türbülansı avantaja çevirebilecek güçte olduğunu düşünüyoruz.

USDTRY kuru yeni güne, TCMB’nin defans çizgisini çektiği, Çanakkale geçilmez 38,00 düzeyinde salınarak başlarken, CDS risk primi ise 352 baz puan düzeyine yükselerek Kasım 2023’ten bu yana en yüksek seviyeye geldi. Döviz piyasasında tansiyonun nispi olarak düştüğünü kabul etsek de, 3 Nisan valörlü süreçlerde TCMB düşündüğümüz kadar rezerv biriktiremediğini görüyoruz. TCMB’nin net yabancı para konumu 500 milyon dolar güzelleşirken, üstte değindiğimiz üzere günler içerisinde ~ 32 milyar dolar eridi.

Elbette büyük bir belirsizliğin yaşandığı istisnai derecede olumsuz bir periyottan geçtiğimizi pekâlâ biliyoruz. Trump’ın ateşlediği tarife savaşları global iktisat üzerine adeta çökerken, yaşanan likidasyon eğiliminin çok da uzun uzunluklu olmayacağını düşünüyoruz. Olumsuz gelişmelere gereğince sert bir reaksiyon verdiğine ikna olan piyasalarda rasyonel fiyatlama eğiliminin başlaması ile mevcut fiyatlamaların da ucuz olduğuna yönelik inancın pekişeceğini, yeni bir istikrarın ve ‘hikâyenin’ başlayacağını düşünüyoruz. İşte o an gelince, trende yer almaya çalışmak gerektiğini düşünüyoruz.

Emre Değirmencioğlu (@emredegirmenci5), Küme Müdürü, Hazine Bölümü, Kıbrıs İktisat Bankası