Ekonomide İkinci Çeyrek Alarmı: Yavaşlama Sinyalleri Tüm Sektörlere Yayılıyor
Mayıs ayına ait açıklanan İktisadi Yönelim Anketi, Gerçek Kesim İtimat Endeksi (RKGE) ve Kapasite Kullanım Oranı (KKO) dataları, imalat sanayi başta olmak üzere tüm bölümlerde zayıflayan bir ekonomik faaliyete işaret ediyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) yayımladığı çıktı açığı kestirimleri de bu görünümü destekleyerek potansiyel-altı bir büyüme süreci yaşandığına dikkat çekiyor.
Reel Kesim İnancı ve Sektörel Endekslerde Zayıflama Derinleşiyor
Reel Kesim İtimat Endeksi, mayıs ayında 2,2 puan daha gerileyerek 98,6 düzeyine düştü ve tarihi ortalamanın altında kalmaya devam etti. Bilhassa toplam ve ihracat siparişlerindeki düşüş, mamul mal stoklarının artışı ve gelecek periyoda dair beklentilerdeki bozulma bu zayıf tabloyu ortaya koyuyor.
Sektörel inanç endekslerinde ise birinci çeyrekteki güzelleşmenin akabinde nisan ayında yaşanan sert düşüşler, mayısta sadece sonlu toparlanabildi. Hizmet dalı endeksi 1 puan artışla 110,5’e çıksa da çeyrek ortalamasının altında kaldı. Perakende kesimi ise mart ve nisandaki kayıpların akabinde mayısta sırf 0,6 puan toparlandı. İnşaat dalı tarafında ise sonlu bir toparlanma gözlense de tarihî ortalamanın altında kalındı.
Bu datalar, hizmet, perakende ve inşaat kesimlerinde de geniş tabanlı bir yavaşlama eğilimine işaret ediyor.
Kapasite Kullanımı Zayıf Seyrini Sürdürüyor
Mayıs ayında mevsim tesirlerinden arındırılmış KKO, %75,1 düzeyine yükselse de, tarihi ortalamanın 1,2 puan altında kaldı. Bu durum, imalat sanayiindeki genel zayıflığın devam ettiğini gösteriyor.
Ölçek bazında bakıldığında, küçük ölçekli firmalarda KKO Aralık 2020’den bu yana en düşük düzeye geriledi. Orta ölçekli firmalar ortalamanın besbelli altında, büyük firmalar ise hudutlu farkla altında seyrediyor.
Sektörel olarak ana metal, taşıt ve giysi dallarında kapasite kullanımı artarken; tekstil ve makine dallarında sert düşüşler yaşandı. Bilhassa dokuma dalı birinci sefer %70’in altına indi. Makine dalında ise %70 ile Eylül 2020’den bu yana en düşük düzey görüldü.
Üretim Hacmi ve Siparişler Yatay, Stoklar Artıyor
İktisadi Yönelim Anketi sonuçlarına nazaran, son 3 ayda üretim hacmi yatay seyrederken, güçlü tüketim mallarında bariz bir düşüş gözlemlendi. Orta ve yatırım mallarında ise göreceli bir artış görüldü.
Stoklar ise tüm mal kümelerinde artış gösterdi. En besbelli stok artışı yatırım mallarında ve büyük ölçekli firmalarda yaşandı. Lakin, yatırım malları hariç tüm kümelerde stok düzeyleri tarihi ortalamanın altında kalmaya devam ediyor.
İç Talepte Hudutlu Toparlanma, İhracatta Düşüş
Kayıtlı iç piyasa siparişleri mayısta artarak tarihi ortalamanın üzerine çıktı. Bu durum, iç talepte hudutlu da olsa bir toparlanmaya işaret ediyor. Fakat ihracat siparişleri üst üste üçüncü ayda da geriledi, zayıf görünümünü koruyor.
Dayanıklı tüketim mallarındaki iç siparişler azalırken, yatırım ve dayanıksız tüketim mallarında artış yaşandı. Dış pazarda ise orta mallarında siparişler artarken, yatırım mallarında düşüş sürdü.
İstihdam ve Yatırım Eğiliminde Karışık Seyir
İstihdam eğilimi mayısta artış gösterse de, uzun vadeli eğilim hala aşağı yönlü. Sağlam tüketim mallarında istihdam düşerken, öteki kümelerde toparlanma var. Yatırım eğilimi ise genel olarak düşüş eğiliminde; sadece orta ölçekli firmalar bu trendin dışında kalıyor.
Sipariş Beklentileri ve Fiyatlamalarda Gerileme
Hem iç hem dış piyasa sipariş beklentileri uzun devir ortalamalarının altında seyrediyor. Bu da önümüzdeki periyotta ekonomik aktivitenin daha da yavaşlayabileceği sinyallerini güçlendiriyor.
Fiyatlama tarafında ise, önümüzdeki üç aya dair maliyet ve fiyat beklentilerinde düşüş dikkat çekiyor. ÜFE bazlı yıllık enflasyon beklentisi mayısta %38,4 olarak ölçüldü, bu oran mevcut yıllık ÜFE (%22,5) düzeyinin epeyce üzerinde. Bu fark, beklentilerin hala yüksek seyretmekte olduğunu gösteriyor.
Değerlendirme: İktisat 2024 İkinci Çeyrekte Duraksıyor
Açıklanan tüm datalar ışığında, Türkiye iktisadı 2024’ün ikinci çeyreğinde bariz bir yavaşlama sürecine girmiş durumda. Bilhassa imalat sanayiinde görülen zayıf üretim ve sipariş dataları, öbür kesimlerdeki düşük inanç endeksleri ve kapasite kullanımı ile birleşince, genel bir sakinlik eğilimi ortaya çıkıyor.
TCMB’nin yayımladığı çıktı açığı tahminleri, bu tabloyu destekleyerek potansiyel altı büyüme sürecinin devam ettiğini teyit ediyor.
Kaynak: Akbank Ekonomik Araştırmalar
Atilla Yeşilada ve Güldem Atabay tarafından kaleme alınan özel raporlarımıza abone olmak ister misiniz? Abonelik şartları için bize e-mail atın: [email protected]
