Danimarka Ekonomisi Avrupa’nın Geri Kalanından Neden Ayrışıyor?
Düşük Enflasyon, Güçlü Büyüme, Sağlam Mali Denge
Avrupa’nın genelinde ekonomik büyümenin zayıf seyrettiği, enflasyonun yüksek kaldığı ve kamu maliyesinin önemli baskı altında olduğu bir periyotta, Danimarka iktisadının dikkate kıymet bir istisna oluşturduğu bedellendiriliyor. Son iki yıldır enflasyonun %2’nin altında seyrettiği, kamu bütçesinde üst üste fazla verildiği ve kişi başı gelirde Avrupa’nın en üst sıralarında yer alındığı gözlemleniyor. Ülke iktisadının bu performansı, sırf ilaç kesimindeki muvaffakiyete değil, birebir vakitte yapısal avantajlara dayandırılıyor.
Danimarka’nın GSYH’si pandemi sonrasında keskin bir toparlanma göstermiş, 2021 yılında %7,4’lük büyüme oranıyla öne çıkmıştı. Bu büyümenin akabinde 2022’de %1,5, 2023’te %2,5 ve 2024’te %3,7 oranında büyüme kaydedildi. 2025 ve 2026 yıllarında da sırasıyla %3,6 ve %2 civarında büyüme beklenmektedir. Tıpkı periyotta enflasyon oranı %1,5 düzeyinde sabit tutulmaktadır.
Bütçe tarafında ise 2015 yılından bu yana istikrarlı biçimde fazla verilmektedir. Bilhassa 2020 yılında, pandeminin en ağır periyodunda dahi %0,4 bütçe fazlası kaydedilmiş, 2024 yılı prestijiyle bu oran %4,5’e ulaşmıştır. Bu disiplinli mali yapı sayesinde Danimarka’nın kamu borcu oranı 2020’deki %46 düzeyinden %31’e kadar gerilemiştir. Bu oranın 2026 yılına kadar %29’a düşeceği öngörülmektedir. AB genelinde ise ortalama borç oranı %80 seviyesindedir ve artış eğilimi göstermektedir.
Yüksek Vergilerle Finanse Edilen Güçlü Toplumsal Devlet
Danimarka’nın refah devletinin güçlü yapısı, yüksek vergi gelirleriyle desteklenmektedir. Ülkede vergi yükü GSYH’nin %44,1’ine karşılık gelmektedir ve bu oranla Avrupa Birliği içinde Fransa ve Belçika’nın akabinde üçüncü sırada yer almaktadır. En yüksek gelir dilimindeki bireyler %55,9 oranında vergi ödemekte olup, bu oran OECD ortalamasının yaklaşık 13 puan üzerindedir.
Bu kaynaklarla finanse edilen sistem, vatandaşlarına fiyatsız sıhhat, eğitim ve çocuk bakım hizmetleri sunmakta; ayrıyeten işsiz kalan bireylere 2 yıl boyunca evvelki gelirlerinin %75’i oranında işsizlik maaşı sağlanmaktadır. Bu oran, OECD ortalamasının yaklaşık iki katıdır. Bu toplumsal güvenlik ağı, esnek işgücü piyasası modeliyle desteklenmektedir. İşe alım ve işten çıkarmaların kolaylaştırıldığı bu sistemde, işsiz kalan bireylerin süratli biçimde yine üretken iş gücüne katılması amaçlanmaktadır.
Üretkenlik, Yeşil Güç ve İlaç Bölümünün Rolü
Ülkede yasal minimum fiyat bulunmamakla birlikte, çalışanların büyük kısmı toplu kontratlarla müdafaa altındadır. Birçok bölüm çalışanı saatlik 15 euroya yakın fiyat almaktadır. Yüksek fiyat düzeylerine karşın işsizlik oranlarının düşük seyretmesi, patronların iş gücüne yatırım yapma eğiliminde olduğunu ve çalışanların maharetlerini geliştirme istikametinde motive edildiğini göstermektedir. Bu durum, son on yılda Avrupa genelinin tersine, Danimarka’da işgücü verimliliğinin artmasını sağlamıştır.
Danimarka’nın rüzgar gücüne yönelik stratejik yatırımları da sonuç vermiştir. Bugün ülkede elektrik üretiminin çoğunluğu rüzgar gücünden sağlanmakta; sanayi için güç maliyetleri Avrupa’nın en düşük düzeylerinde yer almaktadır. Yüksek konut faturalarına karşın, sanayi elektrik fiyatlarının düşük kalması, ülkenin üretim dalının GSYH içindeki hissesinin artmasına katkı sağlamaktadır.
Ancak bu tabloya karşın, büyümenin değerli kısmının tek bir bölüme dayandığı söz edilmektedir. İlaç devi Novo Nordisk tarafından geliştirilen obezite ve diyabet ilaçları Wegovy ve Ozempic’in global başarısı, Danimarka’nın ekonomik performansında belirleyici rol oynamaktadır. Şirketin Avrupa’nın en bedelli firmalarından biri hâline geldiği ve Danimarka’daki son periyot GSYH büyümesinin yaklaşık yarısının bu kesimden kaynaklandığı belirtilmektedir. Bu durum, kimi analistler tarafından 2000’lerde Nokia’ya bağımlı hâle gelen Finlandiya iktisadına benzetilmiştir. Lakin Novo Nordisk’in patent mühletinin 2032 yılına kadar devam ettiği ve ülke iktisadının genel olarak güçlü temellere dayandığı vurgulanmaktadır.
