The Atlantic: Çin Ticaret Savaşını Kazanırsa Ne Olur?
ABD Başkanı Donald Trump, Çin ile yürüttüğü ticaret savaşını kaybetmeye çalışıyor olsaydı, muhtemelen bugün yaptıklarından farklı bir şey yapıyor olmazdı. Trump’ın ticaret siyaseti, Çin’in jeopolitik gücünü artırma, askeri yüreğini besleme ve hem ABD’nin global itibarı hem de ekonomisini zayıflatma potansiyeline sahip.
Bu ayın başında Trump, Çin’den ithal edilen tüm eserlere %145 gümrük vergisi uyguladı. Çin ise buna karşılık olarak ABD eserlerine %125 vergi getirdi ve ek olarak maksatlı ekonomik yaptırımlar başlattı. Bu, klasik bir misillemeli ticaret savaşı: İki ülke birbirine ticaret bariyerleri uygulayarak geri adım attırma gayretinde.
Ancak Trump idaresi, üstünlüğün kendilerinde olduğunu savunuyor. Hazine Bakanı Scott Bessent, “Biz onlara bizimkinden beşte bir kadar ihracat yapıyoruz, bu onlar için kaybedilecek bir savaş,” dedi. Fakat bu bakış açısı yanlış. Amerikan iktisadının Çin eserlerine bağımlılığı, ABD için büyük bir zayıflık. Çin, dünya genelinde en büyük akıllı telefon, güneş paneli, nadir toprak mineralleri, mutfak eşyaları, oyuncak ve elektronik üreticisi pozisyonunda.
📦 Tedarik zincirlerini tekrar inşa etmek, yıllar hatta on yıllar sürebilir. Çin, bu eserlerin birçoklarını global ölçekte tek başına tedarik ediyor. ABD’nin alternatif ülkelere yönelmesi kolay değil.
Çin ise ABD’ye olan ithalat bağımlılığı açısından çok daha avantajlı. Soya fasulyesi ve sorgum üzere eserleri öbür ülkelerden temin edebiliyor. Ayrıyeten Çin, iç talebi teşvik ederek üretimi destekleyebiliyor ve şirketlerini sübvanse edebiliyor. Bu da Çin’e ekonomist Adam Posen’ın tarifiyle “tırmanma üstünlüğü” (escalation dominance) kazandırıyor.
Çin Hazırlıklı, ABD Dağınık
/*! This file is auto-generated */!function(d,l){“use strict”;l.querySelector&&d.addEventListener&&”undefined”!=typeof URL&&(d.wp=d.wp||{},d.wp.receiveEmbedMessage||(d.wp.receiveEmbedMessage=function(e){var t=e.data;if((t||t.secret||t.message||t.value)&&!/[^a-zA-Z0-9]/.test(t.secret)){for(var s,r,n,a=l.querySelectorAll(‘iframe[data-secret=”‘+t.secret+'”]’),o=l.querySelectorAll(‘blockquote[data-secret=”‘+t.secret+'”]’),c=new RegExp(“^https?:$”,”i”),i=0;i
Pekin idaresi, 2018’deki ticaret savaşından bu yana güç, tarım ve çip üretimi üzere stratejik alanlara yatırım yaptı. Maksat, Amerikan ithalatına bağımlılığı azaltmak ve iç tüketime dayalı bir iktisat inşa etmek. Çin lideri Xi Jinping, bu stratejiyi “aşırı şartlarda iktisadın işleyişini sürdürmek” olarak tanımlıyor.
Bu süreçte Çin, ekonomik silahlarını da devreye soktu:
-
Nadir toprak minerallerinin ihracatını kısıtladı
-
Google ve DuPont hakkında antitröst soruşturmaları başlattı
-
Boeing ile tüm iş bağlantılarını durdurdu
-
Apple ve Tesla üzere büyük ABD firmalarının Çin’de faaliyet göstermesini yasaklayabilir
-
Nükleer seçenek olarak görülen ABD tahvillerini (760 milyar dolarlık portföy) satabilir
Oxford Üniversitesi’nden Yeling Tan’a nazaran, “Çin bu savaşa hazırlıklı. ABD ile uzun vadeli bir ekonomik çatışmaya girmeye hazır.”
ABD’nin Avantajı: Müttefikleri Fakat…
ABD’nin elindeki en büyük koz: müttefik ülkeler. Avrupa, Kanada ve Doğu Asya’daki ülkelerle birlikte Çin’e karşı birleşik bir cephe oluşturulabilirse, Çin’in ihracat pazarları daraltılabilir ve bu savaş daha az maliyetle kazanılabilir. Lakin bu senaryo için:
-
Yeni sanayi yatırımları,
-
Küresel tedarik zinciri kontrolü,
-
Aşamalı gümrük tarifesi stratejisi ve
-
Uluslararası itimat tesisine muhtaçlık var.
Fakat Trump, bunların tam karşıtını yapıyor:
-
Yatırımları azaltıyor,
-
Vergileri süratle artırıyor,
-
İş dünyasına net ileti veremiyor,
-
Müttefiklerle çatışıyor ve onları tarifelendiriyor.
Bu şartlarda bir anti-Çin koalisyonu kurmak neredeyse imkânsız. Başka ülkeler, güvenmedikleri bir önderin davetine kulak asmayacaktır.
Amerikan Seçmeni Çin’e Karşı Lakin…
ABD kamuoyunda Çin’e karşı bir duruş var. 2024 seçimlerinde seçmenlerin en büyük tasası enflasyon. Trump’ın evvelki devirdeki tarifeleri büyük fiyat artışlarına yol açmadı, lakin bu defa fiyat artışları kaçınılmaz. Bu da Trump’ın seçim talihini riske atabilir.
Ayrıca, Çin’in misillemeleri ve iş dünyasında artan belirsizlik, ekonomik durgunluk riskini beraberinde getiriyor. Ekonomistler, 1970’ler stili stagflasyon (yüksek enflasyon + yüksek işsizlik) konusunda uyarıyor.
Trump bile bu düzeyde ekonomik krize dayanamayabilir. Daha evvel tahvil piyasasındaki kriz nedeniyle tarifelerini “duraklatmıştı”. Öte yandan Xi Jinping’in bir seçim baskısı yok. Çin “beklemeyi bilen” bir ülke.
Sonuç: ABD Ekonomik Ziyanla Kalabilir
Trump geri adım atmak zorunda kalabilir. Çin, sembolik kimi ödünlerle Trump’a çıkış yolu sunabilir. Ya da çok sayıda kesime “istisna” getirilerek tarifelerin manası kalmaz.
Her iki senaryoda da sonuç net:
🔻 ABD kendi iktisadına ziyan verirken Çin kıymetli kazanımlar elde edebilir.
Zaten son devirde:
-
İspanya, Çin’le münasebetleri güçlendireceğini açıkladı
-
AB, Çin ile ticaret görüşmelerini yine başlattı
-
Güney Kore ve Japonya, Çin’le özgür ticaret müzakerelerine dönüyor
-
Vietnam onlarca yeni ekonomik mutabakat imzaladı
-
Xi Jinping, Güneydoğu Asya turunda
🛑 Jeopolitik Tesirler: Savaş Riski Artabilir
Ticaret savaşı yalnızca iktisatla hudutlu kalmayabilir. Çin, ekonomik ablukaya dayanabileceğini gösterirse, Tayvan üzere hususlarda askeri adımlar atma konusunda cesaretlenebilir. Bu da gerçek bir savaş riskini artırır. Yani Trump’ın eleştirdiği “felaket askeri müdahalelere” misal bir tablo, bu kere onun eliyle ekonomik cephede yaşanabilir.
